1. Đắp chăn, mặc ấm cho trẻ khi sốt cao
“Sai lầm này, tôi khẳng định, 10 bà mẹ đưa con vào viện thì đến 9 bà khi nghe con kêu rét run liền đắp chăn cho trẻ, mặc ấm cho trẻ. Điều này cực kỳ nguy hiểm, càng đẩy nhiệt độ cơ thể lên cao, trẻ lại càng rét run, càng kêu lạnh và đến khi lên “đỉnh điểm” thì trẻ co giật, tím tái”, BS Dũng nói.
TS Dũng giải thích, trẻ em (kể cả người lớn) khi sốt quá cao thì bao giờ người cũng rét run, chân tay lạnh ngắt, thậm chí nhìn thấy vân tím ở chân. Nguyên nhân là khi sốt quá cao sẽ gây hiện tượng co mạch ngoại vi nên có cảm giác lạnh nhưng thực tế nhiệt độ trong người nóng rừng rực, lên đến 40 – 41 độ C.
Vì thế, dù trẻ kêu lạnh, đòi đắp chăn thì bố mẹ cần nhớ nguyên tắc quan trọng là không được đắp chăn vì càng đắp thân nhiệt càng lên cao, càng lạnh. Không được đóng kín cửa mà phải mở cửa, quạt thoáng phòng (không thốc vào người trẻ cho cho thông gió) và dùng thuốc hạ nhiệt để hạ nhiệt độ cơ thể, khi nhiệt độ hạ xuống chân tay trẻ sẽ dần ấm lên và trẻ sẽ hết lạnh.
“Nhưng có nhiều bà mẹ phàn nàn, cho con uống thuốc hạ sốt cả nửa tiếng mà trẻ vẫn không hạ sốt? Khi uống thuốc cơ thể sẽ thoát nhiệt qua da, nhưng việc thoát nhiệt qua đối lưu rất quan trọng. Mà muốn đối lưu thì có phải có tốc độ dòng khí ở xung quanh mình. Vì thế nếu uống thuốc mà không có đối lưu thì không thoát nhiệt được nên phải yêu cầu các mẹ bật quạt, mở thoáng cửa phòng là thế. Không thể hạ sốt nếu chỉ trông chờ vào thuốc”, TS Dũng nói.
2. Lạm dụng thuốc đặt hậu môn
Đối với trẻ nhỏ không muốn uống thuốc hạ sốt vì sợ đắng hoặc những bé sơ sinh dễ trớ khi dùng thuốc hạ sốt đường uống thì thuốc hạ sốt đặt hậu môn là giải pháp lý tưởng. Tuy nhiên, rất nhiều chuyên gia và các bác sỹ đầu nghành của Việt Nam đã từng lên tiếng khuyến cáo các mẹ không nên lạm dụng loại thuốc này.
Theo thạc sĩ, bác sĩ Lê Thị Phương Huệ (Bệnh viện Thanh Nhàn) thì khi trẻ bị sốt cha mẹ không nên lạm dụng thuốc nhét hậu môn vì thuốc có thể gây tác dụng phụ. Tốt nhất là cha mẹ nên đo nhiệt độ chính xác rồi cho con uống thuốc với hàm lượng phù hợp, đủ liều lượng, trường hợp bất đắc dĩ mới phải đặt thuốc nhưng cũng không nên đặt nhiều. Bác sĩ Dũng cũng cho biết thêm: Trước đây, một số quan niệm cho rằng, cách dùng viên đặt hạ sốt ở hậu môn sẽ qua gan ít hơn. Tuy nhiên, thực tế là viên đặt hậu môn vẫn thấm vào máu như đường uống nên có nghĩa vẫn qua gan. Cho nên, trẻ hay người lớn bị bệnh gan cũng không được dùng viên này bởi vẫn có thể gây ngộ độc.
3. Uống thuốc hạ sốt
Đo nhiệt độ cơ thể bé là việc làm rất quan trọng, cha mẹ có thể dùng nhiệt kế để biết chính xác bé bị sốt bao nhiêu độ, để từ đó tìm ra biện pháp giảm sốt thích hợp
Bác sĩ Dũng nhấn mạnh: “Cha mẹ không cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi nhiệt độ dưới 38,5 độ C. Cũng không cho trẻ uống thuốc co giật sớm, điều này sẽ làm khó cho bác sĩ khi thăm khám”.
Ở trẻ, thân nhiệt ở miệng từ 37,5 độ C trở lên, ở nách từ 37,2 độ C tức là bé đang sốt, song không phải trường hợp nào cũng cần dùng đến thuốc hạ sốt. Khi sốt nhẹ, thân nhiệt trẻ ở mức 37,5-38,5 độ C, chỉ cần cởi bớt quần áo, cho bé uống nhiều nước, hoặc bú mẹ nhiều hơn.
Nếu trẻ ở nhiệt độ từ 38,5 độ C trở lên, có thể dùng loại thuốc được ưu tiên dùng, ít tác dụng phụ nhất hiện nay là paracetamol với liều 15mg/kg cân nặng. Khoảng cách các lần uống từ 4-6 tiếng. Sau uống khoảng gần một tiếng thuốc mới bắt đầu phát huy tác dụng và hạ sốt dần. Trong thời gian chờ thuốc có tác dụng, tránh nôn nóng cho trẻ uống thêm thuốc.
4. Chườm lạnh hay tắm ấm?
Một số bà mẹ khi có con bị sốt thì chườm lạnh cho con tuy nhiên đây là cách truyền nhiệt hiệu quả rất thấp. Một số ngâm con vào nước ấm – cách làm này trước đây nhiều người áp dụng tuy hiện nay thì không cần thiết.
Tổ chức Y tế thế giới WHO cũng khuyến cáo không hạ nhiệt bằng vật lý, không đắp khăn lạnh, tắm lạnh hay chườm lạnh. Nhiều thí nghiệm cho thấy các biện pháp này chỉ làm trong trường hợp say nóng, say nắng còn sốt do bệnh lý nhiễm khuẩn thì không làm nữa. Theo đó, nghiên cứu cho thấy các biện pháp chườm lạnh tại chỗ, nếu chỉ chườm từng vùng (trán, nách..) thì thấy không có tác dụng hạ sốt mà có hai yếu tố bất lợi. Thứ nhất, nó khiến trẻ khó chịu thêm. Nhiều trẻ thấy sợ miếng dán lạnh, mỗi lần bị dán lên trán là lập tức khóc inh ỏi, đòi vứt đi. Thứ hai, với những trẻ bị viêm phổi khi sử dụng phương pháp chườm lạnh lại làm tăng việc sử dụng ôxy khiến bệnh phổi nặng thêm.
Ngoài ra, một số bà mẹ để hạ sốt cho con đã lấy nước đá cho vào túi nilong, bọc vải bên ngoài, rồi đặt vào hai bên người bé gần nách. Điều này là không nên, biện pháp chườm đá bị cấm vì có thể gây bỏng lạnh, khiến trẻ bị suy hô hấp. Trong khi đó thực tế biện pháp này làm co mạch, khiến lỗ chân lông không “mở” để thân nhiệt thoát ra ngoài. Sờ thấy trẻ mát bên ngoài chỉ là cảm giác do đá lạnh mang lại, còn thực tế trẻ vẫn sốt cao.
Cách tốt và hiệu quả nhất là chườm ấm cho trẻ. Dùng khăn nhúng vào nước bằng nhiệt độ cơ thể trẻ (37 – 40 độ C), vắt bớt nước rồi đắp vào vùng bẹn, nách, cổ (những vùng nhiều nếp gấp ra) sẽ giúp lỗ chân lông mở, thoát nhiệt nhanh. Cần thay khăn liên tục, hết ấm lại thay để khăn không bị lạnh, không làm trẻ có cảm giác rét run do nước lạnh ngấm vào người.
Và nguyên tắc vô cùng quan trọng là cho trẻ uống đủ nước (tốt nhất là oresol) sẽ giúp hạ sốt hiệu quả.